Κατανοώντας το άγχος και τις κρίσεις πανικού

Το άγχος αποτελεί μια γνώριμη καταστάση την οποία όλοι μας έχουμε βιώσει σε διάφορες καταστάσεις και φάσεις της ζωής. Σε μικρές δόσεις, θα μπορούσαμε να πούμε ότι, αποτελεί κινητήρια δύναμη για να επιτύχουμε τους στόχους μας και να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις μιας κατάστασης. Τί συμβαίνει όμως όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μία κατάσταση, η οποία νιώθουμε ότι υπερβαίνει τους πόρους που έχουμε να την αντιμετωπίσουμε, μία κατάσταση στην οποία οι πηγές του άγχους είναι πολλές ή απροσδιόριστες; Παρατηρώντας το σώμα μας, μπορούμε να δούμε πώς το άγχος επιδρά αρνητικά στη συγκέντρωσή μας, στη μνήμη, στον ύπνο και στο φαγητό μας. Μπορεί να δημιουργεί ένα αίσθημα κόπωσης, να μειώνει την απόδοσή μας στις καθημερινές δραστηριότητες, να μας κάνει ευερέθιστους. Η ένταση, η διάρκεια και η μορφή με την οποία θα εκδηλωθεί στον καθένα μας ή από κατάσταση σε κατάσταση ποικίλλει. Σημαντικό ρόλο εδώ, παίζει ο τρόπος που αξιολογούμε τον εαυτό μας, πόσο ικανό τον θεωρούμε να αντιμετωπίσει μια κατάσταση και πόσο έντονη δυσφορία μας προκαλεί αυτή.

Η κατάσταση μπορεί να είναι αντικειμενικά απειλητική για τη ζωή μας και να προκαλεί άγχος, θέτοντας το σώμα σε εγρήγορση και ετοιμότητα, προετοιμάζοντας το για «πάλη ή φυγή». Ενδέχεται η κατάσταση να μας θυμίζει μια τραυματική εμπειρία του παρελθόντος και επειδή το σώμα δε ξεχνά τί έχει βιώσει, να πυροδοτούνται οι ίδιες σωματικές αντιδράσεις άγχους (ταχυπαλμία, εφίδρωση, τρέμουλο, δύσπνοια, κτλ). Από την άλλη, η κατάσταση μπορεί να είναι νέα για εμάς, απαιτητική και να αγχωνόμαστε αν θα καταφέρουμε να ανταποκριθούμε ή όχι.

Μπορεί ακόμη να μην γνωρίζουμε ποιές είναι αυτές οι καταστάσεις και τα συναισθήματα που πυροδοτούν το άγχος μας, γιατί το βιώνουμε, τί εξυπηρετεί. Ακόμη και τότε όμως, χωρίς να κατανοούμε το νόημά του, νιώθουμε να μας βαραίνει διαρκώς, να μη μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτό. Σαν να έχει γίνει μια αυτοματοποιημένη αντίδραση του σώματος, πριν προλάβουμε ακόμη να αποφασίσουμε πώς θέλουμε να συμπεριφερθούμε. Μια αντίδραση, το νόημα της οποίας ο νους δεν έχει συλλάβει ακόμη. Μοιάζει τότε ο έμφυτος συναγερμός στο σώμα μας που μας προειδοποιεί και μας προστατεύει από τους κινδύνους υπό φυσιολογικές συνθήκες, να υπερενεργοποιείται, νιώθουμε μια σωματική ένταση που δυσκολεύεται να βρει εκτόνωση, εγκλωβίζεται. Κάτι που εμποδίζει ακόμη περισσότερο την εκτόνωση αυτής της έντασης, προκαλώντας στον οργανισμό μας ακόμη περισσότερο άγχος, είναι η απαίτηση που έχουμε από τον εαυτό μας να είμαστε δυνατοί, να τα καταφέρνουμε πάντα, να μη βλέπουμε τον εαυτό μας αδύναμο ή, από την άλλη, να υποτιμούμε τις δυσκολίες μας, να μειώνουμε τη σημαντικότητα αυτού που αντιμετωπίζουμε, να το παραβλέπουμε χωρίς να του δίνουμε τον χρόνο ή τη φροντίδα που χρειάζεται.

Το άγχος που συσσωρεύεται μέσα μας για αρκετό διάστημα, χωρίς να το αναγνωρίζουμε ή να του επιτρέπουμε να εκφραστεί καταλήγει να γίνεται χρόνιο. Το σώμα μας μαθαίνει να βρίσκεται σε συνεχή ένταση, σε μια υπερδιέγερση, την οποία αν δεν αναγνωρίσουμε, δεν κατανοήσουμε και δεν επιτρέψουμε να εκφραστεί, πιθανόν να οδηγήσει σε κρίση πανικού. Οι κρίσεις πανικού σχετίζονται ασυνείδητα με κάτι που υπάρχει μέσα μας και δεν έχει επιλυθεί, κάτι που πιέζει και αναζητά εκτόνωση. Ίσως να οφείλονται σε πηγές άγχους που δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε, σε συναισθήματα, ανάγκες και λέξεις που δε βρήκαν ποτέ την ευκαιρία και τον χώρο να εκφραστούν. Οι κρίσεις πανικού είναι ο τρόπος που επιλέγει το σώμα μας να εκτονώσει ένα μέρος αυτής της έντασης για να αντέξει. Είναι το «σήμα» του να μας δείξει ότι ήρθε η ώρα να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούμε γιατί δε μας βοηθάει πλέον.

Σε μια εποχή που συνεχώς πιέζει και απαιτεί να θέτουμε στόχους και να επιτυγχάνουμε όλο και περισσότερα, σε όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο, ας επιλέξουμε μια φορά να ακούσουμε το σώμα μας, τί θέλει να μας πει. Ας αναγνωρίσουμε τις ανάγκες του, ας δώσουμε αξία σε αυτό που αντιμετωπίζει, ας το σεβαστούμε και ας το φροντίσουμε. Ας του δώσουμε τον χρόνο να επεξεργαστεί αυτό που έχει να αντιμετωπίσει, αλλά και τον χρόνο που χρειάζεται να ξεκουραστεί και να απολαύσει τη ζωή, κάτι που συνήθως αμελούμε. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να μας βοηθήσει να αποκωδικοποιήσουμε το άγχος και τις κρίσεις πανικού. Να αναγνωρίσουμε τους τρόπους με τους οποίους λειτουργούμε και εγκλωβίζουμε τα συναισθήματά μας, τρόποι οι οποίοι πλέον δεν είναι προσαρμοστικοί, και να τους αντικαταστήσουμε με πιο υγιείς, λειτουργικούς μηχανισμούς, ώστε να ανταποκρινόμαστε επιτυχώς στους διάφορους ρόλους και τομείς της ζωής.

Ελισάβετ Λαμπαδά Msc

2022-07-30